به گزارش نسیم خبر، داده‌های پژوهشی اتاق بازرگانی ایران درباره روابط تجاری ایران و عراق از افت ۴۲ درصدی صادرات به این کشور حکایت دارد.
این بدان معناست که ایران در حال از دست دادن بازار عراق است. در حالی که مزایایی مانند دارا بودن 1458 کیلومتر مرز مشترک زمینی و دریایی، تشابه فرهنگ و تاریخ، اهمیت ترانزیتی و بازسازی عراق باعث می‌شود این کشور از لحاظ اقتصادی برای صادرات ایران اهمیت پیدا کند.
از سوی دیگر، این کشور همسایه حلقه واصل به دیگر کشورهای آسیایی و به طور خاص‌‌تر دریای مدیترانه و همچنین قاره آفریقا به حساب می‌آید.
در بخش دیگری از گزارش اتاق ایران به وضعیت تجاری عراق پرداخته شد. این گزارش نشان می‌دهد که ارزش صادراتی و وارداتی عراق در سال 2022 به طور چشمگیری افزایش پیدا کرد.
به استناد این گزارش، ارزش صادراتی عراق در سال جاری میلادی 155 میلیارد دلار و ارزش وارداتی آن 105 میلیارد دلار بود که به ترتیب رشد 65 و 43 درصدی داشت.
گزارش اتاق ایران بیانگر رشد تجاری عراق است. نکته قابل توجه در این گزارش آن است که سه شریک اول تجاری عراق یعنی امارات، ترکیه و چین، در زمینه صادرات به این کشور طی چند سال گذشته عملکرد بسیار بهتری نسبت به ایران داشته‌اند.
موضوع مهم دیگری که در این گزارش به آن پرداخت شد، رشد اقتصادی بالای عراق نسبت به کشورهای صادرکننده نفت است.
صندوق بین‌المللی پول، متوسط رشد اقتصادی عراق در سال 2022 میلادی را 9.3 درصد پیش‌بینی کرد. بدان معنا که عراق دارای بیشترین رشد اقتصادی در بین صادرکنندگان نفت است.
با کمرنگ شدن روابط تجاری ایران و عراق، آمریکا و عربستان سرمایه‌گذاری خود را در حوزه زیرساخت‌های عراق افزایش داده‌اند. همچنین برخی دیگر از کشورها، به منظور کسب سهم بیشتر از بازار عراق، تصمیم به سرمایه‌گذاری مبالغ قابل‌توجهی در زیرساخت‌های این کشور دارند.
تجارت ایران و عراق در 7 ماهه ابتدایی سال
آمار گمرک درباره وضعیت تجاری ایران و عراق نشان می‌دهد که در هفت ماه نخست سال جاری، نزدیک به 11.5 میلیون تن کالای بدون غیرنفتی به ارزش 4.02 میلیارد دلار از ایران به کشور عراق صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث وزنی، افت حدود 42 درصدی و از لحاظ ارزش نیز نزدیک 27 درصد کاهش داشت.
در همین مدت، ایران 146 هزار تن کالا به ارزش 112 میلیون دلار از کشور عراق وارد کرد که نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ مقداری کاهش حدود 89 درصدی و به لحاظ ارزشی نیز حدود 82 درصد کاهش داشت.
محصولات ساختمانی، سوخت‌های معدنی و محصولات پالایشگاهی، محصولات غذایی، فلزات و مصنوعات فلزی و محصولات شیمیایی، بیشترین اقلام صادر شده به عراق در هفت ماه نخست سال جاری بودند.
گاز، دومین کالای مهم صادراتی به عراق
گاز طبیعی، دومین کالای مهم صادراتی ایران به عراق بود که بالغ‌بر 359 میلیون دلار درآمد صادراتی نصیب کشور کرد.
در این گزارش آمده است: در برخی مقاطع زمانی به دلیل عدم دریافت درآمدهای صادراتی حاصل از صادرات به عراق، صادرات گاز طبیعی ایران به این کشور با افت همراه می‌شود. به همین جهت با توجه به ارزش قابل توجه آن، می‌بایست ضمن پیگیری دریافت مطالبات قبلی، صادرات مزبور نیز به خوبی مدیریت شود تا مبادی دیگر جایگزین ایران نشوند.
صادرات گاز طبیعی به دلیل مشترک بودن بزرگ‌ترین میدان گازی ایران با قطر و برداشت گاز از سوی این کشور برای ما اهمیت دارد. با توجه به اینکه توافقی بین ایران و قطر برای نحوه بهره‌برداری از میادین پارس جنوبی وجود ندارد، قطر با افزایش میزان بهره‌برداری از میادین مشترک نفت و گاز، جای ایران را در بازار هدف می‌گیرد.
ارزش صادراتی خربزه و پیاز برای ایران
در بخش کشاورزی ایران با صادرات خربزه و پیاز بیشترین ارزش صادراتی را در این گروه کسب کرد.
گفتنی است که به غیر از ایران کشورهای ترکیه، امارات، هند و برزیل از صادرکنندگان بزرگ محصولات کشاورزی به عراق هستند. البته اخیرا صادرات بی‌رویه پیاز منجر به افزایش قیمت آن در بازار داخلی شد.
وابستگی عراق به لبنیات ایران
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های بازار عراق در حوزه لبنیات است؛ چراکه این کشور تنها می‌تواند 10 درصد از نیاز داخلی خود را تامین کند. به همین جهت ایران در این سال‌ها توانست از این وابستگی استفاده اقتصادی کند.
البته در سال جاری نیز صادرات لبنیات به عراق با یک کاهش اندک همراه بود.
نفوذ ترکیه به بازار تجاری ایران و عراق
در حوزه صادرات صنایع غذایی نیز افت چشمگیری اتفاق افتاد و نشان از روند نزولی وابستگی عراق به محصولات ایرانی دارد.
البته شایان ذکر است که افزایش قیمت مواد اولیه، موانع صادراتی، حذف ارز ترجیحی منجر به کاهش تجارت میان ایران و عراق شد.
یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش روابط تجاری بین ایران و عراق مربوط به تحولات اقتصادی کشور است. برای مثال، حذف ارز ترجیحی صادرات برخی از محصولات غذایی مانند ماکارونی را به دلیل عدم‌صرفه اقتصادی از بین برد.
حضور کشورهای دیگر از جمله ترکیه در این بخش منجر به از دست رفتن بخش مهمی از این بازار شد.
بازار جذاب عراق برای صادرات مصالح ساختمانی
نیاز عراق به بازسازی یک فرصت بسیار خوب پیش پای تولیدکنندگان مصالح ساختمانی گذاشت. موضوعی که مورد هشدار کارشناسان قرار گرفت؛ چرا که تاکید دارند با فرصت‌سوزی در این بخش بازار عراق را به سایر کشورها نظیر چین و ترکیه واگذار خواهیم کرد.
گفتنی است که سیمان، کلینکر، محصولات سرامیکی، سنگ مرمر و گچ جزو پرتقاضاترین محصولات ایران در بازار عراق است.
در بخش معدنی و فلزی ایران جایگاه مهمی نزد عراق دارد. چرا که بیش از 70 درصد از صادرات میله‌های فولادی و 77 درصد از صادرات پروفیل فولادی ایران به مقصد عراق است. البته جنگ روسیه و اوکراین فرصتی بود که ایران بتواند در این بخش نقش خود را پررنگ‌تر کند.
در بخش تجهیزات و ماشین‌آلات ایران در هفت ماه ابتدایی سال جاری توانست با صادرات کولرآبی به عراق ارزآوری خوبی داشته باشد. یکی از کالاهای مهم در حوزه ماشین‌آلات صنعتی، صادرات توربین‌های بخار به عراق است که بازار عراق سهم حدود 62 درصدی از صادرات ایران را در اختیار دارد.
برای مطالعه بیشتر در خصوص روابط تجاری ایران و عراق گزارش قرارداد صادرات گاز ایران به عراق تمدید می‌شود؟ بخوانید.